Nguyên tắc phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não

1. Các rối loạn chức năng thường gặp

ở bệnh nhân liệt nửa người các rối loạn chức năng là do thiếu một phần kiểm soát của não về tư thế và vận động dẫn đến:

• Tình trạng bất thường về trương lực cơ

Đó là trương lực cơ giảm (liệt mềm) trong giai đoạn đầu và tăng (liệt cứng) giai đoạn sau so với mẫu co cứng thường gặp là:

• Đầu nghiêng và xoáy về bên liệt, mặt quay về bên lành
• Chi trên: mẫu co cứng gấp:

Xương bả vai bị kéo ra sau, đai vai bị kéo xuống dưới

Khớp vai khép xoay trong

Khớp khuỷu gấp, cẳng tay quay sấp

Khớp cổ tay gấp và hơi nghiêng về phía xương trụ

Các ngón tay khép gấp

• Thân mình: nghiêng về phía bên liệt và xoay ra sau
• Chi dưới: mẫu co cứng duỗi

Hông bên liệt bị kéo lên trên và xoay ra sau

Khớp háng duỗi, khép, xoáy ngoài

Khớp gối duỗi

Khớp cổ chân gấp mặt lòng và bàn chân nghiêng vào trong

Các ngón chân gấp khép

• Mất sự phối hợp bình thường của các cơ

Do mất sự phối hợp bình thường của các cơ nên bệnh nhân không thực hiện được các động tác vận động nhịp nhàng theo mẫu vận động bình thường.

Ví dụ: hai chân đứng cách xa nhau quá, tay bên liệt gấp, bàn chân bên liệt nghiêng vào trong, lòng bàn chân không đặt sát trên mặt đất được.

• Mất đối xứng

Là vấn đề thường gặp ở bệnh nhân liệt nửa người. Mất đối xứng có thể do trương lực cơ hoặc các rối loạn bất thường khác.

• Không chịu trọng lượng

Hầu hết các bệnh nhân đều sợ phải chịu trọng lượng ở nửa người bên liệt nên dồn hết trọng lượng sang bên lành.

• Sợ hãi

Do mất cảm giác, phản ứng thăng bằng kém, mất phản xạ bảo vệ, rối loạn tri giác… gây sự sợ hãi cho bệnh nhân. Đây cũng là nguyên nhân quan trọng làm suy yếu người bệnh khiến họ dễ bị phụ thuộc hơn là độc lập.

• Rối loạn cảm giác

Có thể giảm hoặc mất cảm giác về vị trí, cảm giác bản thể, mất cảm giác xúc giác…

2. Nguyên tắc phục hồi

Từ các rối loạn như trên trong phục hồi chức năng cần tuân thủ một số nguyên tăc sau:

• Phục hồi chức năng phải được tiến hành sớm, mỗi giai đoạn áp dụng kĩ thuật phù hợp
• Cơ thể là một khối thống nhất vì vậy trong phục hòi phải chú ý đến toàn bộ cơ thể với các bài tập cân xứng cả hai bên, không chỉ sử dụng vận động của bên lành bù trừ cho bên liệt
• Trong quá trình phục hồi cần chú ý đến cả số lượng và chất lượng vận động, hướng theo các mẫu bình thường.
• Điều chỉnh trương lực cơ trước khi vận động: sử dụng các kĩ thuật kích thích để tăng trương lực cơ hoặc ức chế để giảm trương lực cơ
• Phát huy tích cực và chủ động của bệnh nhân trong tập luyện, hướng dẫn bệnh nhân và gia đình để họ có thể tự thực hiên các bài tập tại nhà sau khi ra viện.