Viêm màng não do não mô cầu có biểu hiện đa dạng và gây nhiều biến chứng.

1. Cận lâm sàng

• Dịch não tủy:

Áp lực tăng

Màu sắc: trong viêm màng não do não mô cầu, điển hình dịch não tủy đục như nước vo gạo, màu sắc có thể lờ lờ như nước hến, ám khói, nước dừa non, đôi khi dịch trong.

Tế bào: số lượng tế bào tăng cao, tỉ lệ bạch cầu đa nhân trung tính chiếm 80-90% (bạch cầu đa nhân thoái hóa). Nếu viêm màng não điều trị dở dang: số lượng tế bào đơn nhân cao hơn số lượng tế bào đa nhân.

Sinh hóa: protein tăng >1-2 g/l, glucose giảm <40 mg%, đôi khi chỉ còn vết, clorua bình thường hoặc giảm ít.

Xét nghiệm vi khuẩn: cấy dịch não tủy có não mô cầu giúp chẩn đoán xác định.

• Các xét nghiệm khác:

Công thức máu: bạch cầu tăng 12000-40000/mm³ máu. Bạch cầu đa nhân trung tính chiếm 80-90%. Tiểu cầu giảm trong trường hợp nặng

Phết tử ban: soi thấy grma âm và cấy thấy não mô cầu

Phết họng: chỉ có giá trị phát hiện được người lành mang trùng

Đường huyết giảm trong các thể nặng

Phân lập não mô cầu từ bệnh phẩm nơi khác: dịch khớp, dịch ban xuất huyết.

• Phương pháp miễn dịch:

Miễn dịch điện di đối lưu: phân tách huyết tương hoặc dịch não tủy để phát hiện kháng nguyên não mô cầu

Kết tụ hạt có gắn gamma-globulin, kết tụ với não mô cầu trong bệnh phẩm. Ngoài ra nước tiểu cũng là bệnh phẩm để xét nghiệm tìm kháng nguyên não mô cầu.

2. Biến chứng

• Biến chứng dày dính, tắc nghẽn:

Tắc các lỗ Monro, Luschka, rãnh Syvius, dày dính màng nhện từng đoạn gây cản trở lưu thông dịch não tủy có thể gây nên: não úng thủy, tràn mủ não thất, tràn mủ dưới màng cứng, áp xe não: hội chứng tắc nghẽn: chọc dịch não tủy chảy rất ít, protein tăng, số lượng tế bào ít (đạm tế bào phân ly).

Nghiệm pháp Queeckentdt-stookey dương tính, làm khi có nghi ngờ tắc nghẽn dịch não tủy do sự chèn ép trong ống tủy sống.  Sau khi đo áp suất ban đầu ta ép vào tĩnh mạch cảnh trong hai bên cổ bệnh nhân thì thấy áp suất tăng lên nhanh, sau đó bỏ ra thấy áp suất trở về vị trí ban đầu là nghiệm pháp bình thường không có tắc nghẽn. nếu ép vào mà không thấy gia tăng áp suất hoặc tăng rất ít và không trở về vị trí ban đầu khi bỏ tay ra thì kết luận là có tắc hay bán tắc.

• Viêm não thất: triệu chứng áp lực nội sọ: nhức đầu, nôn dữ dội, phù gai thị. Đồng thời có những dấu hệu viêm não thất: co cứng mạch, ngủ miết hoặc hôn mê, có những cơn mê sảng.

• Các biến chứng khác: liệt dây III gây sụp mi, lác ngoài, đồng tử giãn rộng và liệt. Liệt dây IV mắt không đưa xuống dưới được, liệt dây VI không đưa mắt ra ngoài được đôi khi có nhìn đôi, liệt dây II gây thu hẹp thị trường, liệt dây VIII gây điếc, áp xe não, liệt nửa người.