Hoa Vàng

Quả

Phiến Lá Hình Xoan

Hoa Nở Vào Tháng 3

Cây Gáo Vàng

Vỏ cây Gáo Vàng (Sarcocephalus Cordatus) là một vị thuốc có tác dụng giải cảm, hạ sốt rất tốt. điều trị bệnh xơ gan cổ trướng, tiêu chảy, kiết lỵ, sát trùng, chống nhiễm khuẩn vết thương.

Mô tả cây

Cây gỗ to cao, cành non màu nâu đậm, nhẵn, sau màu xám trắng. Phiến lá hình trái xoan, dài 8 – 25cm. Tù ở đỉnh, tròn và hình tim ở gốc phiến lá, màu lục bóng ở mặt trên, màu nâu nhạt ở mặt dưới. Cuống khía rãnh ở trên màu nâu nhạt ở mặt dưới. Cuống khía rãnh ở mặt trên, lá kèm hình trái xoan, dài hay bầu dục tù và tròn ở đỉnh. Hoa tập trung thành hình đầu, đơn độc ở đầu cành. Hoa vàng hay trắng, mùi thơm. Đài 5, tròn ở đỉnh, nhẵn, ống dái nhẵn, ngắn. Tràng 5, hình bầu dục ngược, nhẵn, ống tràng, chỉ rất ngắn, bao phấn tù ở đỉnh. Bầu 2 ô, nhiều noãn. Quả dính lại với nhau thành một khối, hình cầu, mỗi quả 2 ô, mỗi ô chứa 5 – 8 hạt. Hoa nở vào tháng 3, quả chín vào tháng 7.

Phân bố

Cây phân bố ở khắp nước ta, nhiều ở miền Nam. Thường thích ẩm và thấy mọc ở khe suối, chân đồi.

Thu hái chế biến

Thường nhân dân bóc vỏ cây dùng tươi hay phơi khô dùng dần. Có nơi lấy cả gỗ, chẻ nhỏ phơi khô, có màu vàng nhạt vị rất đắng.

Ở nước ta có nơi khai thác vỏ và gỗ cây Sarcocephalus officinalis Pierre với tên Hoàng bá (thực tế là cây khác).

Tại vùng tây châu Phi thuộc Sudang người ta dùng vỏ cây Sarcocephalus escudentus Afz với tên douandake làm thuốc bổ, chữa sốt gần như vỏ cây canhkina do đó vỏ cây này còn mang tên vỏ canhkina châu Phi. Ở nứơc Ghinê người ta còn dùng vỏ cây S. pobeguini.

Thành phần hóa học

Trong vỏ cây có chứa ancaloit, tanin.

Công dụng và liều dùng

Vỏ gáo được nhân dân dùng làm thuốc chữa sốt dưới dạng thuốc sắc với liều 10 – 16g. Có thể dùng gỗ gáo thái mỏng, cũng sắc như vỏ gáo.

Thuốc điều trị bệnh xơ gan từ vỏ gáo:

Vỏ gáo 10g, cây cỏ xước 15g, cây cỏ sữa lá lớn 10g đun với 1,5 lít nước đun cạn còn 600ml chia 3 lần uống trong ngày.

Bài thuốc điều trị xơ gan cổ trướng từ vỏ cây gáo dựa theo kinh nghiệm dân gian. Hiện nay đây là một trong số rất ít những bài thuốc nam có công hiệu đối với bệnh xơ gan cổ trướng. Thời gian qua chúng tôi đã áp dụng bài thuốc này để điều trị cho nhiều bệnh nhân xơ gan cổ trướng cho hiệu quả tốt, nhiều bệnh nhân chức năng gan đã dần hồi phục. Đây là một tín hiệu đáng mừng chứng tỏ kinh nghiệm từ dân gian vẫn luôn còn nguyên giá trị.

Thuốc điều trị cảm sốt:

Vỏ gáo 10-15g đun nước uống hàng ngày.

Thuốc điều trị tiêu chảy:

Vỏ gáo 15g, Khổ sâm 10g đun nước uống trong ngày, dùng khoảng 2 lần là có hiệu quả.

Chú thích:

Ở nước ta còn một cây khác cũng tên là gáo hay phây vi, hoặc thkeou có tên khoa học là Anthocephalus indicus A. Rich. Cùng họ Cà phê (Rubiaceae). Đây cũng là cây gỗ lớn, mọc thẳng đứng tán hình chóp. Cành non có cạnh, màu nâu sẫm, sau tròn màu xám. Lá hình trái xoan thuôn hay hình trứng, nhọn đầu, bóng và nâu đậm ở mặt trên, nâu sáng ở mặt dưới, dai cuống lá dai, mặt trên phẳng, lá kèm hình giáo dễ rụng. Hoa tập trung thành hình đầu, trìn, đơn độc ở đầu cành. Hoa màu da cam. Đài 5, tù, nhẵn, tràng 5, nhẵn, tiền khai lợp, ống tràng hẹp, nhẵn hơi loe ra ở phía trên, nhị 5, chỉ nhị rất ngắn dính vào họng tràng, bao phấn có mũi dài. Bầu có 4 ô đỉnh, ở gốc thì 2 ô, nhiều noãn. Quả khô, dai gốc hơi nạc. Hạt màu đen nhạt, có cạnh phôi cuộn, nội nhũ nạc. Hoa nở vào tháng 3, quả chín vào tháng 9 – 10. Một số thành phố dùng trồng làm bóng mát, gỗ màu trắng dùng xây dựng hay đóng đồ đặc. Một số vùng như Quảng Ninh (Tiên Yên) dùng sắc vỏ chữa sốt, chữa ho, thuốc bổ. Tại Ấn Độ nhân dân cũng dùng vỏ làm thuốc và thuốc bổ. Lá sắc dùng súc miệng, quả chát dùng chữa đi ỉa lỏng. Vỏ còn nhuộm đen, màu bền.