1. Đau bụng do thấp nhiệt

Triệu chứng: Người nóng, bụng đau trướng cự án, ngực đầy, ăn kém, khát không thèm uống, hoặc ỉa lỏng, mót rận, hoặc vàng da rêu lưỡi vàng cáu, mạch hoặc sác hoặc nhu sác.

Phép chữa: Thanh lợi thấp nhiệt Phương thuốc:

Nếu thấp nhiệt ở ruột Bạch dầu ông thang (Thương hàn luận)

Bạch dầu ông       2 đồng cân       Tần bì                      3 đồng cân

Hoàng liên            3 đồng cân       Hoàng bá                3 đồng cân

Ý nghĩa: Bạch dầu ông để thanh nhiệt ở phần huyết, Hoàng liên để thanh thấp nhiệt làm khỏe trường vị, Hoàng bá để thanh thấp nhiệt ở hạ tiêu, Tần bì để thu sáp chỉ lị.

Nếu thấp nhiệt chứng can dởm gây vàng da

Phương thuốc: Nhân trần cao thang (Thương hàn luận)

Nhân trần: 30g     

Sơn chi: 15g

Đại hoàng: 9g

Ý nghĩa: Nhân trần để thanh lợi thấp nhiệt. Sơn chi để thanh nhiệt ở tam tiêu. Đại hoàng để công hạ tiết nhiệt.

Nếu đau trướng nhiều thêm Diên hồ sách, Mộc hương, Hương phụ để lý khí hành huyết giảm đau.

Nếu nhiệt độc nặng, khát, nóng nhiều bụng đau kịch liệt thêm Ngân hoa, Bồ công anh, Thổ phục linh để thanh nhiệt giải độc, Đại hoàng để công hạ tiết nhiệt.

2. Đau bụng do nhiệt kết ở phủ.

Triệu chứng: Bụng đau mạnh, thành bụng cứng lên, ỉa khó, phân bón kết, không đánh trung tiện, ở bụng hoặc bên phải bụng dưới sờ thấy cục, cự án, rất nóng, ra mồ hôi, nước tiểu ít sẫm màu, rêu lưỡi vàng cáu, mạch hồng sác.

Phép điều trị: Thanh nhiệt công hạ.

Phương thuốc: Đại hoàng mẫu đơn thang (Kim quỹ yếu dược)

Đại hoàng: 18g        

Mang tiêu: 9g

Mẫu đơn bì: 9g          

Đào nhân: 12

Đông qua tử: 30g.                       

Ý nghĩa: Đại hoàng, Mang tiêu để thông phủ tiết nhiệt, Đơn bì để lương huyết giải độc, Đào nhân, Đông qua tử để khử ứ tán kết. Có thể thêm Hậu phác, Chỉ thực để tiêu bĩ kết.

Nếu đau, bụng dưới có cục, hoặc cự án cần kết hợp với y học hiện đại. Nếu không phải mổ, có thể dùng: Thuốc uống

Đại hoàng (Sinh), Hậu phác, Bồ công anh. Thuốc đắp: Đại hoàng, Mang tiêu, Tỏi giã mịn để đắp. Nếu bụng có cục, khối không đánh trung tiện có thể dùng Hậu phác, Lai phục tử. Chỉ thực, Đại hoàng (sống), Mang tiêu để tiêu bĩ kết thông phủ tiết nhiệt.

Chú ý: Đau bụng do nhiệt kết thường cấp, cần theo dõi sát cho thuốc kịp thời hoặc kết hợp với y học hiện đại kịp thời.