Trong y học cổ truyền, đái ra dưỡng chấp là một bệnh được miêu tả ở chứng ngũ lâm, nguyên nhân là do giun chỉ Pilaria bancrofti trưởng thành ở trong hệ thống bạch mạch của bể thận gây ra viêm tắc, phồng bạch mạch dẫn đến các lỗ rò bạch huyết vào trong bể thận, từ đó gây ra đái ra dưỡng chấp.

Chứng đái ra dưỡng chấp được chia thành 2 thể: bạch trọc (đái ra dưỡng chấp đơn thuần) và xích trọc (đái ra dưỡng chấp có lẫn máu).

Dưới đây là các bài thuốc chữa đái ra dưỡng chấp theo từng thể.

1. Bạch trọc:

• Triệu chứng: đi tiểu ra nước tiểu có màu trắng như nước vo gạo, rêu lưỡi trắng dày, mạch hoạt.
• Phương pháp chữa: thanh nhiệt lợi thấp.
• Các bài thuốc:

Bài 1: gồm: kim tiền thảo: 20g, mía dò: 20g, lá tre: 20g, giá đỗ xanh: 16g, tỳ giải: 16g, ý dĩ: 12g, hoạt thạch: 10g.

Bài 2: bài “Giải phân thanh ẩm” gồm: tỳ giải: 20g, ích trí nhân: 16g, phục linh: 12g, thạch xương bồ: 8g, ô dược: 8g, cam thảo: 6g, muối ăn: 4g. Gia thêm vị hoạt thạch: 12g.

Ngoài ra có thể phối hợp châm các huyệt tam âm giao, túc tam lý, giải khê, âm lăng tuyền, khí hải.

Bệnh càng để lâu, người mắc càng mệt mỏi, sắc mặt trắng, miệng nhạt, mạch hư tế, lúc đó cần dùng bài “Bổ trung ích khí thang” có gia thêm tỳ giải, xương bồ, ích trí nhân, ô dược.

Nếu bệnh có kèm theo triệu chứng miệng khát, lưỡi đỏ, mạch tế sác thì dùng bài “Bát vị tri bá” phối hợp với “Tỳ giải phân thanh ẩm” có tác dụng tư âm thanh thấp nhiệt.

Nếu sắc mặt trắng xanh. chân tay lạnh, mệt mỏi, mạch trầm thì cần phải ôn thận cố sáp, dùng các vị thuốc trợ dương phối hợp cùng các vị thuốc ôn thận cố sáp để điều trị: sừng hươu nai: 20g; nhục quế: 4g; phụ tử chế: 8g; phá cố chỉ: 12g; thỏ ty tử: 12g; tang phiêu tiêu: 12g; ngũ vị tử: 6g; đảng sâm: 16g; hoàng kỳ: 12g; liên nhục: 12g; phục linh: 12g.

2. Xích trọc:

• Triệu chứng: đi tiểu ra nước tiểu đục màu đỏ, đi tiểu bình thường, 1 số trường hợp có kèm đái dắt, lưng đau, tai ù, rêu lưỡi vàng, mạch trầm sác.
• Phương pháp chữa: thanh tâm ích khí, lợi niệu.
• Các bài thuốc:

Bài 1: gồm: ý dĩ: 12g, tỳ giải: 12g, bố chính sâm: 12g, huyền sâm: 12g, trúc diệp: 12g, liên nhục: 12g, củ mài; 12g, rễ cỏ tranh; 12g, cam thảo nam: 12g, mã đề: 12g, hoạt thạch: 6g.

Bài 2: bài “Thanh tâm liên tử ẩm” gồm: đảng sâm: 12g, hoàng kỳ: 12g, mạch môn: 12g, hoàng cầm: 12g, sa tiền tử: 12g, viễn chí: 12g, sài hồ: 12g, xích linh: 12g, liên nhục: 12g, xương bồ: 8g, cam thảo: 6g, đan bì: 6g.

Ngoài ra có thể phối hợp châm bình bổ bình tả tại các huyệt hợp cốc, thận du, thái khê, âm lăng tuyền, thiếu hải.