Thủy đậu là một bệnh nhiễm virus tiên phát, gây nên bởi Varicella zoster virus VZV. Bệnh biểu hiện đặc trưng bởi những đợt liên tiếp của mụn nước và có ngứa, mụn nước dễ nhiễm trùng thành mụn mủ, sau đó đóng vảy tiết rồi bong đi để lại sẹo, ở cùng một thời gian có nhiều giai đoạn của thương tổn mụn nước. Đồng thời sự nhiễm virus này thường kèm theo triệu chứng toàn thân. Nhiễm tiên phát xảy ra ở trẻ lớn, có thể gây nên viêm phổi và viêm não. Bệnh có miễn dịch bền vững.

1. Yếu tố dịch tễ

• Tuổi mắc bệnh: 90% xảy ra ở trẻ dưới 10 tuổi, dưới 5% ở người trên 15 tuổi.
• Tỷ lệ mắc:

ở Mỹ có đến 3 đến 4 triệu trường hợp mắc hàng năm

singapo cod 300.000 đến 400.000 trường hợp mắc mỗi năm\

ở Việt Nam bệnh xảy ra quanh năm nhưng tập trung vào những tháng cuối đông, mùa xuân và đầu hè.

• Điều tra bằng phản ứng huyết thanh người ta thấy số người lớn có kháng thể chống lại VZV tới 98%.

2. Căn nguyên và sinh bệnh học

VZV là một virus Herpes gây bệnh ở người, có cấu trúc tương tự như virus Herpes khác, vỏ lipid bao quanh nhân capsid, đường kính sấp xỉ 150-200 nm, vùng trung tâm có chuỗi xoắn kép ADN.

ở thủy đậu, VZV xâm nhập vào cơ thể qua đường niêm mạc hô hấp trên, hầu họng sau đó virus nhân lên tại chỗ và xâm nhập nhân lên ở các tế bào hệ liên võng nội mô rồi vào máu và lan tràn tới da và niêm mạc gây tổn thương. Sự khu trú của virus ở lớp tế bào cơ bản và nhân lên hình thành các không bào, gây thoái hóa hình cầu ở các tế bào biểu mô và tích tụ dịch phù, thoái hóa mụn nước và tạo thành chất vùi trong nhân. Nhiễm VZV tiên phát như thủy đậu thì gần như luôn luôn có triệu chứng và đặc trưng bởi sự phát tán mụn nước có ngứa. ở những người suy giảm miễn dịch thì bệnh nghiêm trọng hơn và có nguy cơ tử vong.

Trong giai đoạn thủy đậu, VZv từ tổn thương da niêm mạc tới hạch thần kinh cảm giác, nhiễm tiềm ẩn và khu trú ở đó trong thời gian dài. Khi miễn dịch đối với VZV giảm thì virus tái hoạt động, theo dây thần kinh cảm giác ra ngoài da và niêm mạc gây nên bệnh zona.

3. Lây truyền bệnh thủy đậu

• Bệnh lây truyền theo đường hô hấp, qua trung gian những giọt nước bọt khi tiếp xúc trực tiếp, lay do gián tiếp ít gặp. Bệnh nhân thường làm lây nhiễm vài ngày trước khi xuất hiện ban và tới khi có thương tổn mụn nước cuối cùng.
• Nhiễm VZV có thể do virus từ thương tổn da của bệnh nhan zona phát tán vào không khí làm lây cho người tiếp xúc qua hô hấp.